Tez yazarken vereceğiniz en kritik kararlardan biri, araştırma yöntemi seçimidir. Bu seçim, çalışmanızın tüm aşamalarını şekillendirir; verilerinizi nasıl toplayacağınızı, analiz edeceğinizi ve yorumlayacağınızı belirler. Nitel, nicel ya da karma yöntem gibi birçok seçenek varken, bu karar bazen göz korkutucu olabilir. Üstelik mesele sadece bir yöntem seçmek değil; bir seçim yaptığınızda sizi nelerin beklediğini ve tezinizin sağlam, güvenilir ve etkili olması için hangi faktörleri aklınızda tutmanız gerektiğini de bilmeniz gerekir.
Anket ve istatistiksel analizlere, derinlemesine mülakatlara ya da birden fazla yaklaşımı birleştiren karma veri toplama yöntemlerine meylediyor olabilirsiniz. Seçiminizi yapmadan önce aşağıda sunduğumuz beş maddeyi dikkate almak doğru araştırma yöntemini seçmenizde yol gösterici olacak ve başarılı bir tez sürecinin temellerini atacaktır.
1. Araştırma Sorunuzun Doğasını Anlamak
Net bir araştırma sorusu her tezin (ve araştırmanın) bel kemiğidir. Bu sebeple, yöntem seçimine geçmeden önce, sorduğunuz sorunun türünü netleştirmek önemlidir. Örneğin, insan deneyimlerini mi keşfetmek istiyorsunuz, bir hipotezi mi test ediyorsunuz yoksa zaman içindeki eğilimleri mi değerlendiriyorsunuz? Bu soruların her biri farklı yöntemlere işaret eder.
Keşif amaçlı (Exploratory) Sorular genellikle katılımcıların perspektiflerine ve deneyimlerine derinlemesine ulaşmak için mülakat veya odak grup gibi nitel yöntemlerden yararlanır.
Doğrulayıcı (Confirmatory) Sorular ise hipotezleri test etmek, desenleri belirlemek ve ilişkiler kurmak amacıyla kullanılan anket ve deney gibi nicel yöntemlere uygundur.
Karmaşık (Complex) sorular hem kapsamlı hem de derin bir analiz gerektiren, nitel ve nicel araştırmanın birleşimini içeren karma yöntemlerle desteklenebilir.
2. Veri Toplama ve Uygulanabilirlik
Araştırma sorunuz belirginleştikten sonra, ihtiyaç duyduğunuz verileri toplamanın ne kadar mümkün olduğunu değerlendirmelisiniz. Veri toplama kritik bir adımdır ve tercih ettiğiniz yöntemin gerekliliklerini önceden anlamak, ileride karşınıza çıkabilecek engellerden kaçınmanıza yardımcı olabilir.
Örneğin:
Nicel Yöntemler genellikle istatistiksel olarak anlamlı sonuçlar elde etmek için büyük örneklem boyutları gerektirir. Yeterli katılımcıya ulaşabilecek misiniz?
Nitel Yöntemler daha fazla zaman gerektirir; uzun mülakatların veya odak grup çalışmalarının yazılı hale getirilmesi ve analiz edilmesi zaman alıcıdır. Derinlemesine veri toplamaya zaman ve kaynak ayırabilecek misiniz?
Karma Yöntemler daha zengin bilgiler sunabilir; ancak hem nitel hem de nicel veri toplama ile iki kat iş gerektirebilir.
Özetle, zaman, kaynaklar ve katılımcılara erişim gibi pratik unsurlar bir yönteme kendinizi bağlamadan önce ciddiyetle dikkate alınmalıdır.
3. Veri Analizi Becerileri
Veri analizi aşaması tezinizin başarısını belirleyebilir; ne var ki her yöntem farklı analitik yaklaşım ve teknik altyapı gerektirir. Verilerinizi doğru bir şekilde analiz etmek için gerekli becerilere sahip misiniz (veya geliştirebilir misiniz)?
Nicel Analiz, istatistiksel teknikler içerir ve SPSS, STATA, R veya Python gibi yazılımları kullanma becerisi gerektirebilir. Bazı yöntemler karmaşık modelleme becerileri bile gerektirebilir.
Nitel Analiz ise eldeki veriyi defalarca gözden geçirerek kodlama yapmayı ve temaları tespit etmeyi içerir. Bu aşamada her ne kadar NVivo veya ATLAS.ti gibi yazılımları kullanmak mümkün olsa da, desenleri tanıma ve hassas nüanslar içeren verileri yorumlama belirli bir beceri gerektirebilir.
Karma Yöntem Analizi ise nitel ve nicel analiz yöntemlerinin birleştirilmesidir ve dolayısıyla, farklı veri türlerini entegre edebilmek için daha fazla teknik altyapı gerektirir.
4. Etik Hususlar
Seçtiğiniz yöntem ne olursa olsun, etik değerlendirmeler önceliklidir. Bu durum, insanların katılımcı olduğu ve gizlilik, rıza ve şeffaflık meselelerinin ön plana çıktığı araştırmalar için özellikle geçerlidir.
Bilgilendirilmiş Rıza: İnsanların dahil olduğu nitel ya da nicel araştırmalarda, katılımcıların araştırmanın amacını anlamalarını ve araştırmaya gönüllü olarak katılmalarını sağlamak için net bir bilgilendirilmiş rıza alma süreci yer almalıdır.
Gizlilik ve Mahremiyet: Çalışmanız hassas konuları içeriyorsa, katılımcıların kişisel bilgilerini koruma stratejileri geliştirmeniz gerekebilir.
Tarafsızlık ve Objektiflik: Nicel araştırmalarda sonuçları etkilememek ya da çarpıtmamak için tarafsızlık önemlidir. Nitel araştırmalar ise analizlerinize etki edebilecek önyargıları fark etmenizi ve bunları göz önünde bulundurmanızı (refleksivite) gerektirir.
5. Zaman Çizelgesi ve Esneklik
Bazı yöntemler hızlı veri toplama ve analiz için uygunken, bazıları zaman ve kaynak açısından önemli bir yatırım gerektirir. Örneğin, nicel anketler veri toplamayı hızlandırabilirken, bir dizi nitel mülakat yürütmek oldukça zaman alabilir. Ayrıca, esneklik de önemlidir — işler her zaman planlandığı gibi gitmeyebilir ve bu yüzden yönteminizi gerektiğinde duruma uyarlamak zorunda kalabilirsiniz.
Nihayetinde, zaman çizelginizi ve yeni bir duruma uyum sağlamaya hazırlıklı olup olmadığınızı yansıtan bir yöntem seçmelisiniz.
Katı bir zaman çizelgesi olan araştırmacılar nicel veri toplama ve analizi içeren yöntemleri tercih edebilir.
Esnek bir zaman çizelgesi ise anlamlı bulgular elde etmek için daha fazla zamana ihtiyaç duyulan nitel veya karma araştırmalara daha uygundur.
Sonuç
Bir araştırma yöntemi (metodu) seçmek, tez yolculuğunuzda vereceğiniz en önemli kararlardan biridir ve bu kararı hafife almamak gerekir. Seçtiğiniz yöntem, veri toplamadan başlayarak analiz ve çıkarımlarınıza kadar tüm süreci şekillendirecektir. Dolayısıyla, bu yazıda bahsettiğimiz hususlara önem vermek, hedeflerinize, yeteneklerinize ve kaynaklarınıza uygun bir araştırma planı oluşturmak yolunda sizi bir adım ileriye taşıyacaktır.
Öte yandan, bir tez koçu, araştırma sorunuzun en uygun yöntemle uyumlu hale getirilmesinde, seçtiğiniz yöntemin gerekliliklerini karşılayıp karşılamadığınızı gerçekçi bir şekilde değerlendirmenizde, etik gereklilikleri yerine getirmenizde, analiz becerilerinizi geliştirmenizde ve gerçekçi hedefler belirlemenizde size rehberlik edebilir.
Bugüne kadar birçok öğrencinin doğru yöntemi seçmesine, tez yazma sürecinde karşılaştıkları zorlukların üstesinden gelmesine ve kendi başlarına başarılı bir akademik çalışma yürütebilmek için ihtiyaç duydukları güveni kazanmasına yardımcı olduk. Araştırmanızda netlik ve güvenle ilerlemeniz yönünde size nasıl yardımcı olabileceğimizi öğrenmek için bizimle iletişime geçin.
Comments